Πομάκοι

  Δεν ήξερα την ύπαρξή τους. Την έμαθα στην 24μηνη θητεία στο «τάγμα ανεπιθυμήτων» και παγωνιάς στη Σταυρούπολη Ξάνθης. Ένα «νταμάρι» ανάμεσα σε όλα μας, αλλά σε διαφορετική κατάσταση.

Γιατί, ακόμη και οι Ρομά, που πολιτεία και κοινωνία τους έχει αποκλείσει στον πάτο, ζουν κατά κάποιο τρόπο - ανάμεσά μας και κομμάτι μας είναι. Αυτοί, οι Πομάκοι, θεωρούμενοι απόγονοι των Θρακών, του πολυάριθμου, πλούσιου, περήφανου και ελεύθερου πνεύματος, είχαν την ατυχία να σκλαβωθούν, να διαλυθούν σαν έθνος, μοιρασμένοι σε κράτη, να κρατήσουν ψήγματα της γλώσσας τους και ανακάτεμα με άλλων, να ισλαμοποιηθούν, να τους θεωρούν όλοι «ξένους» και ταυτόχρονα να θέλουν να τους χρησιμοποιήσουν στα πολιτικά τους σχέδια, να τους καταπιέζουν κρατώντας τους στην απομόνωση και εξαθλίωση, γένος ξανθό, δίχως να μοιάζει στα υπόλοιπα των Βαλκανίων.

Στη θητεία λοιπόν έμαθα γι' αυτούς, αλλά όχι αυτούς, αφού έξω από τα χωριά τους περάσαμε νύχτα, «χειμερινή διαβίωση» σε σκηνάκι, κάτι απομεινάρια θυμάμαι νεκροταφείου με όμορφες λίθινες στήλες (να πω την αμαρτία μου, ποτέ δεν έκλεψα, αλλά μια τέτοια θα 'θελα να πάρω, με τα ωραία σκαλιστά αραβογράμματα, αν μπορούσα να την κουβαλήσω - και πού να την κρύψω;).

Σύνορα, απομόνωση, για να μπει κάποιος στην περιοχή χρειαζόταν άδεια, όχι μόνο για εκείνα τα μέρη, αλλά και για να επισκεφθεί εμάς! Βουλγαρία παραπέρα και ο φασισταράς λοχαγός ούρλιαξε μια μέρα στον γιο του προχουντικού δημάρχου Καλαμαριάς: «Αλεξιάδη, θα σε πατήσω μια κλοτσιά και θα βρεθείς απέναντι!».

Από τότε τους είχα στο μυαλό μου σαν κάτι το τελείως αλλιώτικο, κατοίκους άλλης ηπείρου που όμως ζούσαν δίπλα μας. Διάβαζα ό,τι γραφόταν (ο φίλος Δούδος έγραψε τόσο τρυφερά για αυτούς τους ανθρώπους...), «ζήλευα» τους δασκάλους που βρέθηκαν εκεί και με την πρώτη ευκαιρία, πριν κάποια χρόνια, ανεβήκαμε σε κάποια χωριά τους, πάνω από την Ξάνθη. Τώρα έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο του Αντώνη Τσαουσίδη, που υπηρέτησε σαν δάσκαλος σ' αυτά τα χωριά και, συγκεκριμένα, στην Πόρτα: δίπλα στην Ξάνθη, μα... τελείως σε άλλο πλανήτη. Δίχως νερό, δίχως ηλεκτρισμό, δίχως δρόμο, σε μια κοινωνία τελείως αποκομμένη, καταπιεσμένη, φοβισμένη, εκμεταλλευόμενη. (Τέτοια στοιχεία διαπιστώσαμε ακόμη και τόσες δεκαετίες μετά, στην εκδρομή μας).

Και εκεί αρχίζει το μέγα θαύμα της αγάπης, της αλληλεγγύης, της προσφοράς του Αντώνη! Που γίνονται αφορμή και γέφυρα αυτός να επικοινωνήσει με αυτόν τον κόσμο, να δώσει και να πάρει.

Τα περιγράφει σε μικρά, βιωματικά διηγήματα. Παρότι δεν μ' ενθουσιάζει η λογοτεχνία, ξεκίνησα το διάβασμα του βιβλίου παράλληλα με τη γυναίκα μου και περίμενα πώς και πώς να το αφήσει από τα χέρια της για να το αρπάξω. Και γευτώ την ανθρωπιά, την έντιμη, απλή καταγραφή, το μεγαλείο του να δίνεις φως, κυριολεκτικά και μεταφορικά! Ίδια μέρα, είχε την εκπομπή «Καθημερινοί άνθρωποι» στην ΕΡΤ, με καλεσμένο τον γιατρό Βήχα από το «Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού». Αχ να 'μασταν έτσι οι «καθημερινοί άνθρωποι»... Σοβαρότατος, τρυφερότατος, άνθρωπος (!!), όπως δεν είμαστε οι υπόλοιποι «καθημερινοί» με τα χίλια κουσούρια μας.

Και σκέφτηκα αν η Ευρώπη δεν ήταν της τερατογένεσης του ιμπεριαλιστικού καπιταλισμού και της αποικιοκρατικής εξολόθρευσης, αν πήγαινε στον υπόλοιπο κόσμο όχι για να αρπάξει, να ρημάξει, να εξοντώσει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων, αν πήγαινε σαν τον Τσαουσίδη και τον Βήχα, πόσα θα είχαν κερδίσει εκείνοι οι άνθρωποι! Πόσα οι Ευρωπαίοι και πόσα η ανθρωπότητα αν είμαστε άνθρωποι της αγάπης και προσφοράς!!

Λάζαρος Παπαχρυσοστομίδης

Υ.Γ.1. Όχι τυχαία, ο Αντώνης Τσαουσίδης, μετά τα πομακοχώρια, βρέθηκε στην Αφρική! Όπου σε πάει η καρδιά, για να την δώσεις και μακάρι «να 'χαμε 5-6 τέτοιους τρελούς» που τραγουδούσε και ο Χατζής. «Καθημερινοί άνθρωποι»; Όχι, εμείς είμαστε οι καθημερινοί! Αυτοί είναι οι άνθρωποι που θα 'πρεπε να ήμασταν όλοι μας!!

Υ.Γ.2. Διχάζουν τους λαούς και καταπιέζουν στα κρατικά τους σύνορα τις μειονότητες! Όταν αυτές θα μπορούσαν (και θα 'πρεπε) να είναι γέφυρες φιλίας, επικοινωνίας και πολιτισμού των εργαζομένων.